Readers

Wednesday, June 12, 2024

અંબાજી રાત્રી પૂજા-

 

                                      અંબાજી રાત્રી પૂજા- તારીખ પાંચમી મેં 2024



           વિશાળ ભારત દેશમાં અનેક અનેક જ્ઞાતિઓ છે પણ એમાં નાગર કુળમાં જન્મ  લેવો એ અતિ વિરલ  બાબત છે. અને એમાંય ઇષ્ટદેવ અને વડીલોના આશીર્વાદ હોય તો જીવનના કેટલાક પ્રસંગો અને દિવસો અવિસ્મરણીય બની જાય છે..  ભારત દેશમાં આવેલી શક્તિપીઠોમાં અગ્ર અને ગુજરાતમાં સૌથી મોટું આસ્થાસ્થાન બનાસકાંઠામાં આવેલું  અંબાજી.વર્ષ દરમિયાન દરરોજ અને દર પૂનમે લાખો  શ્રદ્ધાળુ , વાહનોથી કે પગપાળા માના દર્શને આવે..ભાદરવી પૂનમે તો અહીં મોટો મેળો ભરાય.

       નાગરજ્ઞાતિ માટે એક વિશેષ વાત એ છે કે  ચોક્કસ દિવસોમાં અહીં નિજ મંદિરમાં રાત્રિપૂજા કરવાનો વિશેષાધિકાર માત્ર અને માત્ર નાગરોને મળેલ છે.ઇતિહાસ કથિત આ અધિકાર હજુ સુધી જળવાય છે, એ પણ માં જગદંબાની કૃપા જ ગણાય. અગાઉથી આયોજન અનુસાર અલગ અલગ જ્ઞાતિમંડળોને સંખ્યા અને તારીખ ફાળવાય.અમદાવાદથી પણ કેટલાંક જૂથ જતાં ,પણ પરિચિત પરિવારો સાથે જવાય એટલે ભુજના પરિવારો સાથે જવા બે ત્રણ વર્ષથી પ્રયત્ન કરતાં હતાં પણ અનુકૂળતા નહોતી સર્જાતી .

        આખરે પાંચમી મેં 2024 ના દિવસે તક સાંપડી.ભુજ જ્ઞાતિના પ્રમુખ અતુલભાઈ મહેતાને બંનેના { મારા અને રંજનાના}  આધાર કાર્ડ ખરી નકલ સમયસર મોકલી આપી.આખરે એ દિવસ આવી પહોંચ્યો.રવિવાર તારીખ પાંચમી મેં 2024 ના રોજ વહેલી સવારે ઘરની ગાડીમાં ડ્રાયવર ઈશ્વરસિંહ ને લઇ અમદાવાદથી અંબાજી તરફ પ્રયાણ કર્યું.

          ભાણેજ  જાનવિકા બેન { મોટા બહેન સ્વ.અનિલાબેનની દીકરી } વણસોલ રહે છે.જે અંબાજીથી માત્ર ત્રીસેક કિલોમીટર દૂર થાય.તેમનો ઘણા વખતથી આગર્હ હતો. ત્રણેક કલાક પછી આશરે નવ વાગ્યે તેમને ત્યાં પહોંચ્યા.તેમના પત્ર દિવ્યેશભાઈ ગામના ચોક વચ્ચે જ ઉભા હતા.ઘેર પહોંચયાં.શ્રી રાજેશભાઈ અને જાનવિક બેન ખુબ ખુબ રાજી થયા, ખુબ આગતા સ્વાગત કરી.પોતાના જ ખેતરના ચીકુ,બટાકા ડુંગળી વગેરે થેલા ભરીને આપ્યા.પરિવાર ફોટો પાડી સહુ છૂટાં પડયા.

          12.30 વાગ્યે અંબાજી પહોંચ્યા.અગાઉથી બુક કરેલ શ્રી હોટેલમાં જઈ સામાન મૂકી ફ્રેશ થઇ ને જ્યાંખુબ આગતા સ્વાગત કરી.પોતાના જ ખેતરના ચીકુ,બટાકા ડુંગળી વગેરે થેલા ભરીને આપ્યા.પરિવાર ફોટો પાડી સહુ છૂટાં પડયા.12.30 વાગ્યે અંબાજી પહોંચ્યા.અગાઉથી બુક કરેલ શ્રી હોટેલમાં જઈ સામાન મૂકી ફ્રેશ થઇ ને જ્યાંફળાહારનું આયોજન થયેલું ત્યાં,મોદી મહાડ ધર્મશાળામાં પહોંચ્યા.ભુજથી આવેલા અનેક પરિચિત પરિવારો મળ્યા.અમદાવાદ બોપલથી સર્વદમનભાઈ વોરા અને સારંગભાઇ અંજારિયા પરિવાર પણ હતા.ફળાહાર ખુબ સુમધુર અને સ્વાદિષ્ટ હતો.હોટલ આવી ,થોડો વિરામ લઇ ગબ્બર તરફ જવા નીકળ્યા.રોપવે થઇ જવાને કારણે ખુબ સરળ રહ્યું.ગબ્બરની ભવ્ય અખંડ જ્યોત્ના ખુબ ભાવપૂર્ણ દર્શન થયા. થોડી સમયની અનુકૂળતા હોઈ અંબાજીથી ચારેક કી.મી.દૂર કોટેશ્વર મહાદેવના દર્શન પણ કર્યા.હવે રાત્રિપૂજા માટે સજ્જ થવાનું હતું.સાંજે  સ્નાનવિધિ પતાવીને માત્ર અબોટિયું અને રંજના એ રેશમી ગુજરાતી સાડી ,એમ વસ્ત્ર પરિધાન કર્યાં ઉઘાડે  ડીલે અંબાજી પરિસર આસપાસ અનેક નાગર બંધુઓ અને રેશમી સાડી માં નાગરાણી  બહેનોને વિહરતાં જોઈને વિસરાતી જતી જ્ઞાતિ અસ્મિતા જાગૃત થઇ જાય. એમાંય ભુજથી આવેલ સેંકડોની સંખ્યામાં જ્ઞાતિ બંધુઓ અને બહેનો તો ઢોલ નગારા સાથે જાય હાટકેશન નારા અને સ્તોત્ર બોલતા બોલતા પસાર થાય એ દૃશ્ય જોવું પણ એક લહાવો છે.લગભગ સાંજે સાડા સાત આસપાસ સહુ વિસનગરા નાગર મહાડમાં પહોંચ્યા.જગદંબાની ભવ્ય મુતરી સામે સહુ ગોઠવાયા. પછી તો બેઠા ગરબાની ભવ્ય રમઝટ શરુ થઇ. સ્વ.શ્રી નરેશભાઈ રાજા પરિવાર અને સમસ્ત નાગર પરિષદ આ વ્યવસ્થા  સુચારુ રીતે સંભાળે છે.છેક  થોડી  પવિત્રતા અને શિસ્ત વગેરે ની સૂચના અપાઈ .રાત્રે 9.30  પછી મંદિરમાં પ્રવેશ માટે સજ્જ થયા મંદિર ના મુખ્ય દરવાજા અને મુખ્ય પ્રવેશદ્વાર બંધ હતા.પાછળના નાના પ્રવેશદ્વાર -શક્તિદ્વાર થી સહુએ પ્રવેશ લીધો.આયોજકોએ ખુબ કાળજીથી 70+,  શારીરિક અસ્વસ્થ અને બાળકો વાળા ને સહુ પ્રથમ અગ્રતા અપાઈ .અમારો ત્રીજો જ ક્રમ હતો.અદભુત  રોમાંચ હતો.જ્યાં રોજ દર્શનાર્થે સેંકડો ભક્તોની લાંબી લાઈન હોય અને એક બે કલાક પછી દર્શન થાય.તે જગત જનનીની પ્રતિમાની સાવ પાસે  જઈ ફૂલ કંકુ થી તેની અને પાવડીની પ્રત્યક્ષ પૂજા ખુબ શાંતિથી કરાય.વ્યવસ્થાપક ભક્ત તે પાવડી નો સ્પર્શ આપણા માથા ,હૃદય અને આખા શરીરે કરાવે..ખુબ સહજ લહતું આ દર્શન હકીકતમાં તો જેના નસીબમાં હોય તેને જ પ્રાપ્ત થાય એ હકીકત છે જ.ધરાવેલી પ્રસાદી પણ  તરત જ માતાજીને ધરાવીને પાર્ટ મળી હિંદુ ધર્મમાં પ્રચલિત માન્યતા પ્રમાણે 51 શક્તિપીઠ છે અને અંબાજી મંદિર તેમાંથી એક છે અને તેની ગણના 'સિદ્ધપીઠ' તરીકે થાય છે. હિંદુ માન્યતા અનુસાર શિવે તાંડવ કર્યું, ત્યારે સતીનું હૃદય અહીં પડ્યું હતું. આઝાદી પહેલાં આરાસુરી અંબાજીનું મંદિર દાંતા સ્ટેટ હેઠળ આવતું હતું અને પરમાર શાસકો દ્વારા તેનું નિયમન કરવામાં આવતું હતું.ગઈ.લગભગ ત્રણેક કલાકમાં બસો આસપાસના જ્ઞાતિ જનો એ આ રીતે રાત્રી પૂજા કરી.પછી શક્રાદય સ્તુતિ ,આરતી અને થાળ થયા. માં અંબાના દર્શન કરી-કૃતકૃત્ય થઇ સહુ ભોજન અર્થે એકઠા થયા.અને વિખરાયા .અંબાજીમાં સમસ્ત નાગર પરિષદની ટિમ અને ભુજની શ્રી અતુલભાઈ મહેતાની ટિમ ના અદભુત ટિમ આવા અદભુત આયોજન માટે ખુબ ખુબ અભિનંદન ની અધિકારી છે.અમે હોટેલ પર આવી ગયા. અંબાજી ના દર્શને આવીએ એટલે ઇષ્ટદેવ  હાટકેશ્વર વડનગર યાદ આવે જ .તારીખ છઠ્ઠી મેં વહેલી સવારે વડનગર તરફ હંકારી ગયા.ખુબ સરસ દર્શન થયા.ઇષ્ટદેવના શિવલિંગ પર જળ અભિષેક પણ કર્યો.સમયસર નીકળી ને ઘર તરફ પ્રયાણ .સુખરૂપ બપોરે ઘેર પહોંચ્યા.પ્રવાસ ભાવપૂર્ણ અને સુખરૂપ રહ્યો.જીવનનો યાદગાર દિવસો બની રહ્યા. 

Thursday, February 8, 2024

ઉપનિષદોમાં શિક્ષણ વિભાવના--- પુસ્તક પરિચય

 

પુસ્તક પરિચય -

ઉપનિષદોમાં શિક્ષણ વિભાવના



લેખક - દિનેશ લ. માંકડ

પ્રકાશક  અને  પ્રાપ્તિ સ્થાન સંસ્કાર સર્જન ,અમદાવાદ. * મોબાઈલ નંબર   9427960979

મૂલ્ય રૂ.310/-

            કોણ છે નચિકેતા ? કોણ છે સત્યકામ જાબાલા ?' - આજના કોઈ બાળક કે નવયુવાનને આ પ્રશ્ન પૂછી જુઓ. અરે ,મૈત્રેયી અને ગાર્ગી નામ તો અનેક દીકરીઓના પડયાં પણ એ નામની વિદુષીઓ કર્તુત્વ અને અગાધ જ્ઞાનની કેટલાને ખબર છે ? વિશ્વની સહુથી પ્રાચીન ભારતીય સંસ્કૃતિ પાસે માનવજીવનને ઉત્થાન માર્ગ પર લઇ જનાર અનેક શ્રુતિ અને સ્મૃતિ ગ્રંથોનો ભંડાર છે .વેદ ઉપનિષદો પુરાણો અને બીજા અનેક ગ્રંથો તો આપણો અમુલખ ખજાનો છે. ભૌતિકતા અને પશ્ચિમી પ્રવાહમાં તણાયેલા આપણે તેના વિષે સાવ અલ્પ જાણીએ છીએ .એ ગ્રંથોના આધારે ભારતીય ઉપખંડની ગુરુકુળ શિક્ષણ પ્રથા ઉત્તમ માનવ તૈયાર કરતી.ઈશ્વર અવતાર શ્રીરામ અને શ્રી કૃષ્ણ એ પણ ઉત્તમ ગુરુઓ પાસે ગુરુકુળ અભ્યાસ કર્યો છે .

             દિનેશ લ. માંકડ નું પુસ્તક " ઉપનિષદોમાં શિક્ષણ વિભાવના " ગુજરાતી ભાષાનું એવું પ્રથમ પુસ્તક છે જેમાં આપણા સેંકડો ઉપનિષદોમાંથી પસંદ કરેલા મંત્રો તેના ભાવાનુવાદ સાથે મુકવામાં આવ્યા છે. પુસ્તકમાં પરમ ગુરુઓ અને તીવ્ર  જિજ્ઞાસા પિપાસુ શિષ્યોના અદભુત સંવાદો પણ છે તો અનેક દૃષ્ટાંતો દ્વારા  પ્રાચીન ભારતની ઉત્તમ શિક્ષણ પ્રણાલી પર પ્રકાશ પાથરવામાં આવ્યો છે..વિદ્યા એટલે કેવળ પુસ્તકિયું જ્ઞાન જ નહિ.શિક્ષણ નો હેતુ માત્ર રોટલો મેળવવાનો જ નહિ પણ પરબ્રહ્મ પામવાના શ્રેષ્ઠ માર્ગ તરીકે ઉપનિષદોએ વર્ણવ્યો છે.દીવાલોમાં  શીખવતા  મર્યાદિત  વિષયોથી ખુબ આગળ એવી અનેક વિદ્યાઓના અભ્યાસની વાત આ ગ્રંથમાં ઉલ્લેખનીય છે.

           વિદ્યા પ્રાપ્તિની ઝંખના કેવળ ગુરુકુળ સુધી જ હોય તેવું નહિ .ક્યાંક પિતા-પુત્રની ચર્ચા હોય  તો ક્યાંક રાજર્ષિ જનક અને બ્રહ્મર્ષિ યાજ્ઞવલ્કયની ભરચક વિદ્યાસભા હોય..મૈત્રેયી અને યાજ્ઞવલ્કય ની વિદ્વતા ભરી દલીલો હોય. મહર્ષિ પિપ્લાદ પાસે તો એક સાથે અનેક જ્ઞાનપિપાસુ પ્રશ્નીની ઝડી વરસાવે અને મહર્ષિ સ્વસ્થ ચિત્તે સહુને સંતુષ્ટ કરે. પ્રસ્તુત પુસ્તક અનેક ઉદાહરણો દ્વારા  તે પ્રદર્શિત કરે છે.

         સો થી પણ વધારે ઉપનિષદોમાં પ્રત્યેક મંત્ર જીવન ઉત્કર્ષનો વિચાર લઈને આવે છે .મુખ્યત્વે કઠોપનિષદ ,પ્રશ્નોપનિષદ, છાંદોગ્ય ઉપનિષદ,બૃહદારણ્યક ,ઈશાવાશ્યં ઉપનિષદ,માંડુક્ય ઉપનિષદ મુણ્ડકોપનિષદ જેવામાં તો ભરપૂર દૃષ્ટાંતો અને સંવાદો છે જે વાંચતા આપણા દેશની પ્રાચીન  સંસ્કૃતિ પર ખુબ ગૌરવ ઉપજે.-છાતી ગજ ગજ ફૂલે ,એમાં કોઈ શંકા નથી.પ્રસ્તુત ' ઉપનિષદોમાં શિક્ષણ વિભાવના ' પુસ્તકમમા આમાનું ઘણું ખરું ઓછે વત્તે સમાવવાનો પૂરો પ્રયત્ન થયેલો છે.

         અલગ અલગ શિક્ષણ વિભાવનાઓને કેન્દ્રમાં રાખીને 25 જેટલા લેખોમાં જે તે વિભાવનાઓ માટે તેમજ વિવિધ વિદ્યાઓ અને વિષયો પર ઉપનિષદોના સંદર્ભ લઈને તેના મંત્રો ,ભાવાનુવાદ સાથે મુક્યા છે .તો જ્યાં વિશેષ ગુરુ શિષ્ય સંવાદ કે દૃષ્ટાંત સૂચિત લાગે ત્યાં મૂકીને સંકલ્પનાની વિશેષ મહત્તા અભિવ્યક્ત કરી  છે..ઉપનિષદોનું ઉત્કૃષ્ટ મૂલ્ય દર્શાવવા માટે  દેશ તેમજ વિદેશના અનેક તત્ત્વચિંતકોના વિધાનો -મંતવ્યો તો વ્યક્તિમાત્રની જિજ્ઞાસાને પ્રેરે તેમ છે.

          ગુજરાત ને સંસ્કૃત સાહિત્યના સિત્તેરથી વધુ પુસ્તકો આપનાર અને આ પુસ્તક ની પ્રસ્તાવના લખનાર ડો.પ્રો.રશ્મિકાન્ત મહેતા તો જણાવે છે , ' લેખકે સાંપ્રત શિક્ષણ વિભાવના તારવવાનો પ્રયાસ કર્યો છે .તો સાંપ્રત વિભાવનાઓનો ઉગમ ઉપનિષદોમાં જોવાનો પ્રયત્ન કર્યો છે.ખાતરી સાથે કહી શકાય - તેમના બંને પ્રયત્ન સફળ રહ્યા છે

           રચના પ્રિન્ટરી અમદાવાદના શ્રી મયુરભાઈ ગાલા અને તેમની ટિમ દ્વારા ઉત્તમ છાપકામ અને વિષયને અનુરૂપ મુખપૃષ્ઠ તૈયાર કરીને પુસ્તકને દીપાવ્યું છે તેની વિશેષ નોંધ ચોક્કસ લેવી પડે.

           ગા ગરમાં  સાગર જેવું પુસ્તક " ઉપનિષદોમાં શિક્ષણ વિભાવના " દરેક શાળા કોલેજ અને શહેરી ગ્રામ્ય પુસ્તકાલયો માં વસાવ્યા તો અભ્યાસુઓ ,વિદ્યાર્થીઓ અને જન સામાન્ય તે વાંચીને  પ્રાચીન ભારતીય સંસ્કૃતિથી અવગત થશે અને ગૌરવ પણ અનુભવશે.