Readers

Sunday, November 24, 2019

પ્રાણ થકી મને વૈષ્ણવ વ્હાલા ભક્ત કવિ -નરસિંહ મહેતા



પ્રાણ થકી મને વૈષ્ણવ વ્હાલા હરનિશ એને ધ્યાવું રે,
તપ તીરથ વૈકુંઠ-સુખ મેલી મારા વૈષ્ણવ હોય ત્યાં જાવું રે ... પ્રાણ થકી
અંબરિષ (રાજા) મુજને અતિઘણો વ્હાલો, રે ... પ્રાણ થકી
ગજને માટે હું ગરુ઼ડે ચઢી પળિયો,મારા સેવકની સુધ લેવા રે,
ઊંચ-નીચ હું કાંઈ નવ જાણું,મને ભજે તે મુજ જેવા રે ... પ્રાણ થકી
લક્ષ્મીજી અર્ધાંગના મારી,તે મારા સંતની દાસી રે, દુર્વાસાએ માનભંગ કીધો રે,
મેં મારું અભિમાન તજીને,દશ વાર અવતાર લીધો
અડસઠ તીરથ મારા સંતને ચરણે,,કોટિ ગંગા, કોટિ કાશી રે ... પ્રાણ થકી
સંત ચાલે ત્યાં હું આગળ ચાલું,સંત સૂએ તો હું જાગું રે,
જે મારા સંતની નિંદા કરે,તેને કુળ સહિત હું ભાંગુ રે ... પ્રાણ થકી
મારા રે બાંધ્યા વૈષ્ણવ છોડાવે,વૈષ્ણવે બાંધ્યા નવ છૂટે રે,
એક વાર વૈષ્ણવ મુજને બાંધે,તે બંધન નવ તૂટે રે ... પ્રાણ થકી
બેઠો ગાવે ત્યાં હું ઉભો સાંભળું,ઉભા ગાવે ત્યાં હું નાચું રે,
વૈષ્ણવ જનથી ક્ષણ નહીં અળગો,ભણે નરસૈયા સાચું રે ... પ્રાણ થકી
         નરસૈંયો એટલે ભક્તિ ,શ્રધ્ધા અને આધ્યાત્મ ની ટોચ  આપણા નરસિંહ મહેતાએ તેના તમામ પદોમાં શ્રી કૃષ્ણ ને સાક્ષાત કરી દીધા છે .પણ પ્રાણ થકી મને..’ -આ પદ કૈક વિશેષ છે.નરસિંહ અને અન્ય કવિઓ બધાં જ પદોમાં ભગવાન ને સંબોધીને લખે છે પણ પ્રસ્તુત પદ માં  નરસૈયા એ ભગવાન ને બોલતા કર્યા છે -કહોને ઈશ્વરની ભક્ત પ્રત્યેની ભાવના ને વાચા આપી છે.જેમ શ્રીમદ ભગવદગીતા  અન્ય ધર્મગ્રંથો કરતા એટલે વિશેષ છે કે  તે શ્રી કૃષ્ણ ના સ્વમુખે કહેવાય છે.-"તાદાત્મણ્યમ સૃજ્યાંમ્યહં -ત્યારે હું જન્મ લઈશ." તેવી જ રીતે આ પદ માં પણ શ્રીકૃષ્ણ કહે છે , " મેં મારું અભિમાન તજીને દશ વાર અવતાર લીધો રે .અને એની તાલાવેલી પણ જુઓને – તપ તીરથ વૈકુંઠ-સુખ મેલી મારા વૈષ્ણવ હોય ત્યાં જાવું રે
        જયારે સમાજ વર્ણભેદ ને લીધે વિઘટિત થતો જાય છે ,ત્યારે ભગવાને સ્પષ્ટ ભાષા કહી દીધું કે- મને ભજે તે જેવા મુજ જે  રે તમામ ભેદભાવ  વગર ,પોતાની જ સમકક્ષ મૂકી દીધો -'" યો મદ ભક્ત .."  'ભક્ત ભગવાન ને એટલો તો વહાલો છે કે ભક્ત માટે ભગવાન  બધું ન્યોછાવર  કરવા તૈયાર છે. "લક્ષ્મીજી અર્ધાંગના મારી,તે મારા સંતની દાસી રે," પ્રસ્તુત પદ દ્વારા નરસિંહ એ ભક્તિ ની ટોચના પરિણામ આપણી સામે મૂકીને, પડકાર આપ્યો છે અને ખાતરી પણ આપી છે.અને મજાની વાત એ છે આ વાત કહેનાર  સાક્ષાત્કાર નો સાક્ષી નરસિંહ છે.
        ભક્ત ની ઈશ્વર સતત કાળજી લે છે એ વાત ને પ્રતિપાદિત કરવા નરસિંહ એ ભક્તના પ્રત્યેક પગલાથી આગળ ભગવાન ને ચલાવ્યો છે-વી આઈ..પી .ની પાયલોટ કાર ની જેમ.! આવનારી સંભવિત પણ મુશ્કેલી ને  ભક્તના માર્ગ માંથી હટાવી દે.-' સંત ચાલે ત્યાં હું આગળ ચાલું……,’ ભક્ત  જાગતા હોય તો  એ કાળજી લે પણ 'સંત સૂએ ત્યારે હું જાગું'  -કહીને  ભગવાને  ૨૪*૭ ની બાંહેધરી આપી દીધી !
        એથી આગળ ભગવાનને  ખબર છે કે મારા ભક્ત ને તો ય સંઘર્ષ આવવાના છે ને એટલે ભક્ત ને નીંદનારા ને ખુલી ધમકી આપી ને ભક્ત ને પાકું આશ્વાસન આપ્યું.- જે મારા સંતની નિંદા કરે,તેને કુળ સહિત હું ભાંગુ રેસામાન્ય વ્યક્તિ દિન બ દિન આવતી નાની મોટી કસોટીમાં ઈશ્વર પ્રત્યે કાં તો  શ્રદ્ધા  ગુમાવી દેતો હોય કે ભગવાન ને કોસતો હોય છે .અહીં પંક્તિ માં તો -' પરિત્યાણાય સાધુનામ,વિનાશાય દુષ્કૃતામ | '-વચન બદ્ધતા વ્યક્ત કરી છે
          ભક્ત ની ભક્તિને કેટલી ઉત્ક્ટતા થી સ્વીકારે છે તે અહીં અભિવ્યક્ત છે. ભક્ત બેસી ને ગાવા માંડે  ત્યારે ભગવાન બેસવા પ્ણ  રોકાતા નથી ને ઉભા ઉભા જ સાંભળે છે અને જો ભક્ત ઉભા ઉભા ગાય તો કાનુડા ના પગ થનગનવા રોકાતા નથી ને   વહાલો નાચવા લાગે છે .મતલબ કે ભગવાન ,ભક્ત થી ક્ષણભર પણ વિભક્ત થવા માંગતા નથી! . વૈષ્ણવ જનથી ક્ષણ નહીં અળગો કહીને નરસિંહ  એ ભગવાન ને વાત વાત માં  રોમેરોમ થી  બાંધી લીધા છે.
        "મારો  વૈશ્નવ ,મને પ્રાણ થી યે વહાલો છે " એવું ભગવાન વતી કહી શકનારો નરસૈંયો, આપણું પ્રેરક બળ છે. શ્રદ્ધાના શિખર ની ટોચ તો  એવરેસ્ટ થી એ અનેક ઘણી ઉંચી છે. પ્રસ્તુત કાવ્ય જનસામાન્ય  ને ઈશ્વર હોવાની અને માનવ માત્ર તે માટે તે સતત ચિંતિત છે તેની પ્રતીતિ કરાવે છે. અંદરના શ્રદ્ધા દીપ ને વિશેષ પ્રજ્વલિત કરે છે.

Friday, November 8, 2019

ઉંડો ખરા પણ ડૂબો નહીં


               બગોદરા ના બાબુભાઇ ઓ બચુડો બારમા ધોરણ માં નાપાસ થયો.આમ તો બચુડો જન્મ્યો ત્યારથી બાબુએ તેને વિદેશ ભણવા મોકલવા ની મોટી મહત્વકાક્ષા બાંધી રાખેલી ,પણ બચુડો નાપાસ થયો. તોય  હજુ એ બાબુ એ તો પોતાનો સંકલ્પ ગમે તેમ પાર પાડવા નું નક્કી કરે જ રાખેલું.છે.ને બચુડાના  બારમા ના  બાર  પ્રયત્ન થયા .બચુભાઈ  રોજે રોજ ઊંઘે ત્યારે અમેરિકાની યુનિવર્સીટી ના સપના જોયા જ કરે છે.
          ઉચ્ચ શિક્ષણ માટે વિદેશ જવું ,ખુબ સારી વાત છે.પણ લાયકાત વગર ની ઘેલછા વાળા મહાનુભાવો થી પણ દેશ ઉભરાય છે.અને જૂની ને જાણીતી કહેવત 'લોભિયા આગળ ધુતારા ભૂખે ન મરે' વારંવાર સાકારિત થાય છે .
         એક સમયે એક ગામ થી બીજે ગામ જવા ગાડું વપરાતું ને શહેર માં જવાનો તો એક ખાસ કાર્યક્રમ થતો .અને હવે જટુભાઈ નો જતીન ક્યારનોય જર્મની જવા કુદે છે.વૈશ્વિકરણ ના ફૂંકાતા જોરદાર પવન માં ભારત પણ એટલું જોર પકડી ને ફૂંકાય છે.ઉચ્ચશિક્ષણ ની ક્ષિતિજોને હવે સીમા નથી રહી.ખુબ સારી વાત છે. દરેક દેશ પોતાના શ્રેષ્ઠ કૌશલ્ય ને વહેંચે છે અને સમગ્ર વિશ્વ વિકસતું જાય છે.આટલી ઉત્તમ વાત માં પણ ક્યારેક આંધળે બહેરું કૂટાઈ જાય છે!
          ભારતમાં આમ પણ વિશેષ ગુણવત્તા યુક્ત સરેરાશ ઉચ્ચ શિક્ષણ નું પ્રમાણ ખુબ નીચું છે.ને બીજી તરફ દેખાદેખીમાં વિદેશ ભણવા જવાની દોટ પણ વિશેષ છે. સામાન્ય રીતે તો જે શિક્ષણ ભારત માં પ્રાપ્ત ન હોય કે ભારત માં તેવાં શિક્ષણ ની ગુણવત્તા નીચી હોય તો જ વિદેશ અભ્યાસ માટે જવું જોઈએ.પણ અહીં જે દેખાય છે તે કૈંક જુદું જ ચિત્ર છે. વિદેશ ઘુસવા માટે  શિક્ષણ નું માધ્યમ હથિયાર  બનાવવા માં આવે છે.મિત્ર નો પુત્ર ઉત્કર્ષ અહીં ભૌતિક વિજ્ઞાન માં અનુ સ્નાતક થયેલો.ઓસ્ટ્રેલિયા જઈને નામું શીખી ને હિસાબનીશ બન્યો.ને અહીં તેના પિતાએ ભૌતિક વિજ્ઞાન ના સંદર્ભ ગ્રંથો ગાંધીપુલ નીચે ની પુસ્તક બજાર આપી દીધા !  એ જ ઉત્કર્ષ ના મોટા ભાઈ ડો.જીગર  અમદાવાદ ના પશુ ચિકિત્સક .કુતરાના પ્રતિષ્ઠિત તબીબ તરીકે શહેરમાં મોટું નામ.કેનેડાનું ઘેલું લાગ્યું.ત્યાંની લાયકાત મેળવવા આઠેક વર્ષ થી પરીક્ષા આપે છે ને નાપાસ થાય છે. જીવન નિર્વાહ માટે કોન્ટ્રાક્ટરના ગોદામ માં ઈંટો ને કપચી નો હિસાબ રાખે છે . વાસ્તવિકતા એ છે ૭૫ ટકા થી વધારે ભારતીય ઉપરના  ઉદાહરણો જેવા જ છે.
         ડો..અબ્દુલ કલામ વિદેશ જતા લોકોને આ રીતે ક્રમ આપે છે. સૌથી ઉચ્ચત્તતમ એ લોકો છે ,જે વિશેષ અભ્યાસ અને સંશોધન માટે વિદેશ જાય ને તે પૂર્ણ કરી પાછા ફરી દેશ માટે તેનો ઉપયોગ કરે છે.બીજા ક્રમાંકમાં એ આવે જેણે સંશોધન વિદેશ માં કર્યું અને રહે પણ ત્યાં જ છે છતાં તેના સંશોધન નો સીધો લાભ તે દેશ ને પહોંચાડે છે.વળી વિદેશ ભણી ને વિદેશ માંજ સ્થાયી થાય તેને ત્રીજો ક્રમ અપાય તો દેશ માં જ ને દેશના નાણાં થી ભણી ને વિદેશ કમાવા જાય તે ચોથા અને છેલ્લા ક્રમ ને લાયક છે.આપણે ત્યાં ત્રીજા અને ચોથા ક્રમમાં આવતા વિદેશ પ્રેમીઓ ની તો અગણિત સંખ્યા મળે પણ પહેલા કે બીજા ક્રમના તો આંગળી ના વેઢે ગણાય તેટલા જ મળે
. ભારત વિકસતો દેશ છે. અને દેશ માં વેતનદર નીચા છે.વળી રૂપિયા નું મૂલ્ય પણ અન્ય પ્રતિષ્ઠિત દેશો ના ચલણ કરતાં નીચું છે એટલે વિદેશ ની ધરતી પર કલાક ના હિસાબે ભારત કરતાં વધારે કમાણી થાય છે અને એટલે જ વિદેશ જવાની ઘેલછા દિવસે ને દિવસે વધતી ચાલે છે.પરંતુ દેશ માં જ રહી ને ઉપલબ્ધ  પદવી લેવા 'વિદેશી પદવી 'લેવા ના  બહાને વિદેશ જવુંને પછી ત્યાં જ રહી કમાવું , એ તો મારા અંગત મતે દેશ સાથે છેતરામણી અને સ્વાર્થ વૃત્તિ  જ કહેવાય. આ રીતે પદવી મેળવનારા ત્યાં જઈને શું કરે છે તે કેટલાએ પૂછયું કે કેટલા ભારતીય વિદેશી ઓ ને સાચો જવાબ આપ્યો? અહીં થી નિશિત એ   ઓછા ગુણ થી બારમા ધોરણ પાસ કરી ને દક્ષિણ ભારત કોઈ સ્વનિર્ભર હાટડી માં ફિઝિયોથેરપી ની સ્નાતક ની પદવી લીધી .તેમાં અનુસ્નાતક કરવા અમેરિકા ભણી ....અત્યારે ત્યાં 'કુરિયર બોય ' ગૌરવ વંતુ  નું સેવા કાર્ય કરે છે !આવાં તો સેંકડો નહિ હજારો ઉદાહરણ મળી આવશે. ઘેલછા તો એટલી હદે છે કે કમાવું જ અગત્ય નું છે ,શું કરીને કમાવો છો તેનું કોઈ મહત્ત્વ છે જ નહિ!  યાદ આવે છે એક સંવાદ ---'યહ  જીના,ક્યાં જીના  હૈ યારો ' 
        બિલાડી ના ટોપ હવે જંગલ ને બદલે શિક્ષણ જગત માં ફૂટે છે. અને તેને કારણે પાન ના ગલ્લા ઓ કરતાં પરદેશ ભણવા જવા ની સુવિધા કરી આપનારા ની દુકાનો જોવા મળે છે. વિદેશમાં કેટલા વિશ્વવિદ્યાલયો અને કેટલી કોલેજો માન્યતા પ્રાપ્ત છે તે તો તેમને ય ખબર નથી .એ લોકોને બકરા થી કામ છે ! હકીકત એ છે કે વિદેશ જવા ની ભરમાર માં કેટલાય યુવાનો માતાપિતા ની પરસેવા ની કમાણી નો દુર્વ્યય કરી ને કે પછી મોટાં દેવાં નો બોજ ઉભો કરીને પોતાની સ્થિર જિંદગીમાં જાતે જ અગવડ ઉભી કરે છે. પરિણામ શૂન્ય થી નીચે ઋણ માં આવે છે.
      તારીખ ૬ ઠ્ઠી મેં ના એક વર્તમાન પત્ર ચોંકાવનારો અહેવાલ જાણવા જેવો છે. 'અમેરિકાની ૧૦૦ થી વધારે કોલેજ ના ૪૫ ટકા છાત્રો અડધા ભૂખ્યા સૂએ છે .મોટા ભાગનાને  મોંઘું  શિક્ષણ પોસાતું ન હોવાથી બે પાર્ટ ટાઈમ જોબ પણ ભણવા સાથે કરે છે! 'ઘર બાળી ને તીરથ કરવું' તે  આનું નામ .
        ભારતમાં અપ્રાપ્ય હોય તેવો ઉચ્ચ અભ્યાસ કરવા મર્યાદિત સમય માંટે  કોઈ યુવાન જાય તે ખુબ આવકાર્ય છે .પણ મોટા ભાગે બને છે તેમ કેવળ અને કેવળ  માત્ર પૈસા માંટે જ જે યુવાનો જાય છે તે બિલકુલ અનુચિત જ છે. અર્થશાસ્ત્રમાં વળતર ને બે દૃષ્ટિકોણ થી જોવાય છે .પરિમાણત્મક અને ગુણાત્મક .સંખ્યા માં થતો જોઈ શકાય તેવો દેખીતો ફાયદો પરિમાણાત્મક છે .યુવાનો વિદેશ જઈને દેશમાં મળનારા વળતર કરતા બે અઢી ગણું કમાઈ લે છે.પણ બદલામાં તે ખુબ ઘણું ગુમાવે છે. તેનો હિસાબ માંડતો જ નથી
      .સાઈઠ નો દાયકો પૂરો કરી ગયેલા પંકજ ભાઈ લિફ્ટ વગરના ફ્લેટમાં ત્રીજા માળે રહે છે .એક ના એક દીકરા  મેઘલ પોતાની કમાણી તો અમેરિકા માં મકાન લેવામાં જ વાપરી છે. દસેક વર્ષ થી તે ભારત આવ્યો જ નથી ને અમેરિકા માં બંને જણ નોકરી કરતાં હોઈ , નાના બાળક ને  સાચવવા માબાપને બે વાર બોલાવીને ,તેમને વિદેશ સફર કરાવી દીધા નો સંતોષ માની લીધો..શિક્ષક રણછોડભાઈ ને ગળાનું કેન્સર થયું .સારવાર થી આંશિક ફાયદો  થયો.કેન્સરે ફરી ઉથલો માર્યો. ઓછી રજા ના બહાને એક નો એક પુત્ર સુનિલ બાર વર્ષ માં બે વાર ખબર  કાઢી ગયો અને પિતાના અંતિમ શ્વાસ વખતે હાજર નહોતો.અમદાવાદ ની કાલુપુર બજાર ના દલાલ દીપકભાઈ નો વિશાલ બી.કોમ. થઈને વિદેશ ભણવા બહાને ગયો.ભાગીદારની ગદ્દારીમાં દીપકભાઈ અસ્થિર મગજ ના થયા અને આખરે પુત્ર વિશાલ ની ગેરહાજરીમાં વિદાય થયા. ..આવા અનેક મેઘલ ,સુનિલ કે વિશાલ આપણી આસપાસ છે જ. 
       પાંચ વર્ષે પાંચ લાખ વધારે કમાય .મૉટે ભાગે તો ભૂખ્યા રહીને કે અગવડ ભોગવીને બચાવેલા હોય.અને પછી સારે માઠે પ્રસન્ગે પાંચ વર્ષમાં એક વાર પરિવાર સાથે દેશ માં આવે ને ચાર લાખ વિમાન ટિકિટ ના થાય .સરવાળે બચે શું ?  અહીં કેટલું વિશેષ ગુમાવે છે અને ગુણાત્મક નુકસાન ભોગવે તેનો હિસાબ તો તે  આંખ આડે આવી ઉભેલ પાઉન્ડ કે ડોલર ને લીધે ન જ કરી શકે.
            વિસ્તરતી ક્ષિતિજ ને આંબવા યુવાન પાંખ પસારે તે આવશ્યક અને ઇચ્છનીય જરૂર છે જ. વિશેષ માં એક ખુબ ખાનગી વાત કહેવાની .ભૂરિયાના ના ભૂરાં મગજ કરતાં ભારતીય યુવાનો ના દિમાગ ભારે તેજસ્વી છે.વિશ્વ ની સિલિકોન સીટી પર પ્રભુત્વ તો ભારતીયનું ને એમાંય મૉટે ભાગે ગુજ્જુ યુવાનો નું છે.પણ આ વાત અપને -યુવાનોએ યાદ રાખવા ની છે.આખરે તો જન્મભૂમિ ઋણ અને  ઘરતી છેડો ઘર -એ વાત સમજુ યુવાન ને સમજાવવા ની ન  હોય.આજ ના યુવાન અને તેના વાલી એ બે વાત યાદ રાખવા જેવી છે .ભારતીય સંસ્કૃતિ માં પહેલી એ કે પૈસો જ સર્વસ્વ નથી .પરિવાર ,સમાજ અને આનંદપૂર્ણ ,ભાવના અને લાગણી ભરપૂર જીવન એ જ સાચી સમૃદ્ધિ છે. ને બીજી વાત ભારતમાતા ને આવતીકાલે જો વિશ્વ શિખરે બેસાડવા હશે તો તે મહા કાર્ય માત્ર અને માત્ર તેજસ્વી યુવાનો  જ કરી શકશે, એ વાત નિઃશંક છે.
         ડો. હરગોવિંદ ખુરાના અને અર્થશાત્રી અમર્ત્યસેન ને નોબેલ પારિતોષિક જરૂર મળ્યાં  ગૌરવ લઈએ,પણ તેમણે તે ભારત બહાર રહીને જ યશ તો અન્ય દેશ ને આપ્યો. મિલાઇલ્સ મેન ડો.અબ્દુલ કલામ પણ આખરે દેશ સમર્પિત જ થયા અને.ગુજરાતના પનોતા પુત્ર  ડો. એચ.એલ. ત્રિવેદી દેશમાં જયારે ડાયાલીસીસ ના ગણ્યા ગાંઠ્યા ઉપકરણો હતાં  ત્યારે આ મહામાનવે  વિદેશમાં કિડની ટ્રાન્સપ્લાન્ટ ની સઘન તબીબી તાલીમ લીધી.પણ  રાજ્યની પ્રથમ અદ્યતન કિડની હોસ્પિટલ તો ગુજરાત -અમદાવાદ માં જ સ્થાપી! ક્ષિતિજ ની પેલે પાર જઈને સૂરજનું અનેરું તેજ જરૂર પામીએ પણ તે અજવાળું આપણા જ ઘર ને ન પ્રકાશે તો શા કામ નું  ?

Tuesday, October 22, 2019


          મોડા પડવાની મજા પડી ....દિનેશ માંકડ          {9427960979 }
         સવાર પડે ને શાળાએ ભાગવા ની દોડ તો કોઈએ કચેરીએ સમયસર પહોંચવાની ભાગદોડ .એમાં જો મોડા પડ્યા તો......શાળાના માસ્તર સાહેબ ની કે કચેરીમાં અધિકારી ની ગુસ્સાભરી આંખો જોવાની આવે .પણ.કોઈ તમને ક્યાંય કોઈ એમ કહે કે ,"તમે મોડા આવ્યા તે બહુ સારું કર્યું ."  તો કેવી  મજા પડે !  ૨૦૧૭ માં પ્રકાશિત જાણીતા લેખક થોમસ એલ. ફીડમેન નું એક પુસ્તક ચર્ચા માં રહ્યું--"  Thanks  for being late " લખક કહે છે કે  મંચ પર થી  મારુ વ્યાખ્યાન શરુ થઇ ગયા પછી મોડે થી આવનાર લોકો ને આવકારવા મને ગમે છે ,કારણ કે મોડાઓ ને  આવકારવા વચ્ચે મને "વિચારવા" નો  સમય મળી જાય છે !!
        અહીં લેખક ના કટાક્ષ અને વ્યથા ૨૧ મી સદીની ભાગદોડ માટે ની છે .માણસ મશીન બનતો જાય છે .ટેક્નોલોજી ઉમેરાતા ખરેખર તો માણસ ને હળવાશ થઇ જોઈએ ,એને બદલે માણસ એટલી હદે દોડે છે ,કે તેને 'વિચારવા'ની ફુરસદ પણ રહેતી નથી
         જીવન શૈલી ખુબ ઝડપથી બદલાતી જાય છે. કેટલોક ફેરફાર આવશ્યક છે તો કેટલોક ઉભો કરલો છે.પરિણામ એ આવે છે કે ખુબ  સુખી માણસ ,ખુબ દુઃખી પણ છે ! અને છેવટે યુવાન વયે ,નાની વયે તાણ,થાક ,સાત્ત્વિક તત્ત્વો ની ઉણપો અને અનેક ભયસ્થાનો વાળી બીમારીનું ઘર શરીર બને છે. સત્ય ઘટના -વર્ષો  પહેલા ચાર્ટર્ડ એકાઉન્ટન્ટ બનેલા નયનભાઈ એ  એકલે હાથે ખુબ મોટી કંપની સ્થાપી પણ ભાગદોડ માં એવા રહ્યા કે તેમના ઉદરેશ્વર રિસાયા ને આજીવન કેવળ ફળ ખાઈ ને જ બેસી રહેવું પડ્યું.
         અને આ ભાગદોડ માં માણસ પાસે વિચારવા માટે થોભવા નો પણ સમય નથી ! પરિણામે નિર્ણયો પણ ઉતાવળિયા ને ખોટા લેવાય તો કેટલીક  વાતો તો અનિર્ણાયક પણ રહે.ને કેટલાક તો રહી પણ જાય ! આવી ફરિયાદો વધે એટલે ડોક્ટર મહાશય કહેશે 'તમારામાં B 12 ઘટી ગયું છે.કાયમી ગોળી દવા લેવા પડશે.'
         એક વાત માણસ ભૂલી જાય છે કે ભગવાન એ માત્ર માણસ ને જ પ્રબળ વિચાર શક્તિ આપી છે. અને પ્રત્યેક માણસ  તેની આ મહાન વિચાર શક્તિનો ઉપયોગ કરીને ધારે તે કરી શકે છે. -ધારે તે બની શકે છે.ઇતિહાસ એનો સાક્ષી પણ છેજ.
       'તમારા બાળકો ઘેર તમારી રાહ જુએ છે '-કેમ ડ્રાયવર સીટ પર આવું કેમ લખવું પડે છે ? 'પપ્પા ,યાદ છે ને ,કાલે મારો જન્મદિવસ છે ' એવું બચુડા એ બાપુજી ને યાદ કેમ કરવું પડે છે ? ' તમને ઓફિસ થી વળતા ભીંડા લાવવાનું કહ્યું હતું ને તમે તો કારેલા કેમ લાવ્યા ?' એવું રોજેરોજ પતિદેવોએ માંહેના કેમ સાંભળવા પડે છે ?  કારણકે  માણસ વિચારવા થોભતો નથી.
       ભાગદોડ જરૂર કરીએ .'ચલના જીને કી નિશાની'  દોડીએ જ.જેટલી તાકાત હોય તેટલા દોડીએ પણ સાથે સાથે અતિરેક ન રાખીએ એ પણ એટલી જ આવશ્યક બાબત છે. સ્પર્ધામાં દોડવીર જો પોતાની ક્ષમતા ને અતિક્રમે તો પ્રયત્ન છતાં લક્ષ્ય ને ન આંબી શકે .
       દોડતા દોડતા ,થોભતાં રહીએ-વિચારવા માટે અટકીએ તો અનેક ફાયદા છે જ. આપણી પોતાની અનન્ય ,અદભુત વિચારશક્તિ નો ભરપૂર અને શ્રેષ્ઠ ઉપયોગ પણ થાય અને મન ની સ્થિરતા વધે આપણા નિર્ણયો પણ સ્પષ્ટ અને સાચા થાય.માણસ છીએ તો માણસ જ બની રહીએ ,નહીકે મશીન બની જઈએ .શુભકામના


Saturday, October 19, 2019


                  प्रयोगविर पूज्य पांडुरंग शास्त्रीजी                         दिनेश मांकड़  { ९४२७९६०९७९ }

           हमारा प्यारा भारत देश ,प्राचीनतम संस्कृति वाला देश है | हमारे ऋषिओने  मनुष्य को पशुजीवन में से मानवजीवन जीने के लिए शिखाया | " तुज़मे पशुसे अधिक कुछ है ईश्वर ने  तुजमे सोचने की शक्ति दी है | तू जो चाहे वो  बन शकता हैतू चाहे तो नर में से नारायण भी बन सकता है | " ऐसी समज बार बार देकर ऋषिओने  मानव को मानव की जीना सिखाया | जंगली अवस्थामे रहने वाले हमारे पूर्वजोंके पूर्वजो को घर बनके रहना ,परिवार बनकर रहना ,शिकार के बदले  अन्न उगाकर अपनी मेहनत का खाना | - सदीओ तक ऋषिवर यह सब बिना स्वार्थ करते रहे है ,और उन महर्षिओँ की वजह से हम आज जो रहे है|
        ऋषिओने जीवन के साथ धर्म को जोड़ा | ईश्वर के प्रति कृतज्ञता को जोड़ा | लेकिन कालक्रम धर्मका रूप बदलता जा रहा है | ईश्वर केवल हमारी आशाए पूरी करने साधन बन गया हैमंदिर पूजास्थल व्यापार  केंद्र  बन गए है | आदमी सम्प्रदायों में विभाजित होता जा रहा है |    प्र
        पूज्य पांडुरंग शास्त्री आठवले-दादाजी  ने फिर से ऋषि संकृतिको  जगाया है | हम एक ही जगतपिता के संतान हैमेरे सामने बैठे में भी वही भगवान् है जो मुजमे बैठा हैश्रीमद भगवद्गीता को साथ लेकर दादाजी कहते है की ,"अर्जुन के माध्यम से श्रीकृष्ण ने हमें कैसे जीना वह गीताजी स्वमुखसे बताया है|"  गीताजी के सातसौ श्लोक में से हर एक श्लोकमें  हम सब से अच्छा कैसे जी सकते है -उसका मार्गदर्शन है|
           "सर्वस्व चाहं  हृदिशं  निविष्टो | {अ..१५ } -मैं सब के ह्रदय में बैठा हु | " - इसकी प्रतीति करने दादजीने 'त्रिकाल संद्या' का विचार दिया कम से कम भगवान् दिन में तीन बार मेरे साथ है ही | सुबह में मुझे जागते है -मुझे स्मृति दान देते है| दोपर मेरा खाना पचाके,मुझे शक्ति दान देते है| रातको नींद देकर मुझे शान्तिदान देते है | भगवान् हमें यह सब बिना अपेक्षा ,सब को देते ही है | तो भगवान् के प्रति मेरी कृतज्ञता मैं कैसे प्रगट करू ? पूजनीय दादजीने हमें "कृति भक्ति " का अनन्य विचार  दिया | भगवान् ने मुझे हाथ ,पैर,ह्रदय ,विचार शक्ति,वाणी शक्ति - सब कुछ दिया है | क्या मैं भगवान् का कुछ कार्य करने के लिए कुछ कर सकता हुमेरे दैवी भाई को मैं भी निस्वार्थ मिलु ,गले लगाउ,उसे भगवान् की अच्छी बात बताऊ | उसे भाव -प्रेम दू|
       " स्वकर्मणा तमभ्यर्च्य सिद्धिम विन्दति मानव | {अ .१८}  - मानव अपने सभी कार्य -कर्म ' ईश्वरको समर्पित करके सिद्धि प्राप्त करता हैदादजीने कहा ,"भक्ति एक सामाजिक शक्ति है " केवल धुप दिप से या मंदिर में जाकर ही भक्ति होती है ,ऐसा नहीं है | हम जो भी कार्य करते है यह  ईश्वर का ही कार्य है ,ऐसा समज करे तो वह  सच्ची भक्ति ही है | इस बात को प्रमाण करने के लिए दादजीने प्रयोग दिए है योगेश्वर कृषि ,मत्स्य गंधा ,अमृततालायम ,गोरस रत्नकला मंदिर ,यंत्र मंदिर जैसे प्रयोग देकर दादजीने बताया की तुम जिस साधन से अपना कार्य करता है ,वह तुम्हारे पूजाके ही साधन है ,और तुम जो कर रहे हो वह तुम्हारी पूजा है|
      ऋषिओने दिए हुए त्योहार ,प्रतीकों ,मंदिर ,एकादशी का दादजीने  वैज्ञानिक तौर पर अर्थ समझाया .विश्वके बड़े अर्थशास्त्रीओ और मनोवैज्ञानिकों- जैसेकि  मार्क्स ,फ्रॉयड  ने नहीं सुलझाई ऐसी बातो को दादजीने ऋषि विचार से साबित कर बताया
       सम्प्रदाय विचार से उठकर हम सब एक ही ईश्वर के संतान है -एक ही परिवार -स्वाध्याय परिवार के सदस्य है | ऐसी भावना रखने  वाले मानव को दादजीने बताया ,"ईश्वर तो हमें अपनी आवश्यकता  एवं लायकात अनुसार देता ही  है| हमें कुछ मांगने की जरुरत ही नहीं| मुझे क्या देना है वह उसको मालूम है "  मनुष्य ,जो भगवान् की  सब से सर्वश्रेष्ठ  कृति है ,तो वो क्यों मांगे दादाजी ने 'अयाचक व्रत ' का विचार दिया | "लेना देना बंध,फिर भी आनंद "
            वर्तमान समय के ऋषितुल्य पूज्य पांडुरंग दादा को शत शत प्रणाम| 

Wednesday, October 2, 2019


લાધ્યું  મને બ્રહ્મજ્ઞાન ...     દિનેશ માંકડ
હળવી શૈલી નો બ્લોગલેખ
       ફોન ઉપર ફોન --" કેમ છે ,તબિયત  ? " " પછી એમ આર આઈ .કરાવ્યું કે નહિ ? " " સીટી સ્કેન નો  રિપોર્ટ  શું  કહે છે ? " વળી કેટલાક શુભેચ્છકોએ તો ડોક્ટર ને લેબોરેટરી ના રિપોર્ટ પર શંકા કરી ને તાત્કાલિક બદલવાની પણ સલાહ પણ આપી દીધી.અવનવા નુસખા ની તો વોટ્સએપ માં બધી દાદીમાનો ની એવી તો વણજાર લાગી કે  કોઈ ડોક્ટર વાંચે તો ,ઘડીભર  તેને પોતાના જ્ઞાન પર વિશ્વાસ ઉઠી જાય .   
        વાત જાણે એમ હતી કે મને પેટમાં દુખવાનું શરુ થયું હતું. આમ તો ખાસ સ્વાદ ચટકો  નથી જ પણ પેટના સદ્નસીબે ગયા બે અઠવાડિયાં માં તેને મજા પડી ગઈ લગ્ન ના બે રિસેપશન ,ઘેર એક પરિવાર જન નો જન્મદિવસ ,અંગત એક મિત્રની લગ્નતિથિ ને એક સંસ્થાની મિટિંગ સાથે ઈટિંગ માં ફરજીયાત હાજરી .
         આ બધી હાજરી માં મારી હોજરી સાથે જ હાજર રહેવાની અનિવાર્યતા તો હતી જ. વળી હાજર રહીને ન ખાવાનો દંભ મને પાલવે તે મારા સ્વભાવમાં નથી..અધૂરામાં પૂરું બધા જ નિમંત્રકો ને એ ખબર નહોતી કે મેંદો ,આથો જેવા શબ્દ વાંચતા પણ મને પેટ દુખતું ,ખાવાની તો વાત જ નહોતી.બસ પછી તો પેટ કહે 'મારુ' કામ'  બે માસ ,ચાર માસ .બધા દેશી ઉપચાર અને બેચાર ફેમિલી ડોક્ટર ની મુલાકાતો અને દવાઓ કર્યે રાખી .પણ આ વખતે પેટ હઠે ચડેલું.એટલે જરાય મચક એકેય ડોક્ટરને કે એકે ઉપચાર ને આપે જ નહિ .એક જ ઘરમાં મારા એકલા માટે જાણે રસોડું એ જુદું હોય તેવો તાલ હતો.કુટુંબીજનો પણ  મારા ખતરારૂપ  અખતરાઓ થી  કંટાળ્યા હતા. .
        યોગમિત્રો તો દવાઓના ને ઉપચારના નામ જ સાંભળવા તૈયાર નહોતા .એક મિત્ર એક આસન બતાવે ને બીજો બીજું આસન બતાવે પણ બતાવે જ.કોઈ તો વળી સવારે પાંચ વાગ્યે ઉઠીને શિબિર માં આવવા નો દુરાગ્રહ પકડી રાખે. તેમની શ્રદ્ધાને ધ્યાને લઈને હું શરુ પણ કરું પણ ત્યાંથી સવાલ આવે ,'તમે પદ્ધતિસર નહિ કરતા હો' -અધૂરામાં પૂરું મારા પેટના સદ્નસીબે કે કમનસીબે પાડોશી ,એક કુદરતી ઉપચારકને મારે ઘેર અતિથિ તરીકે લાવ્યા ." ત્રણ દિવસ લાંઘણ ,પછી સાત દિવસ, દિવસમાં  એક વખત ભોજન..કઠોળ  અને તમામ તળેલા પદાર્થ છ માસ બિલકુલ બંધ મિષ્ટાન તો ઘરમાં ક્યારેય લાવતા પણ નહિ અને બનાવતા પણ નહિ 'વિશ્વયુદ્ધમાં એક દેશ સામે અનેક દેશ લડવા ઉભે ,તો પણ જો દેશદાઝ હોય  તો એકલો અટૂલો દેશ પણ બાથ ભીડે તેમ પેટ માં લાગેલી જઠર દાઝ એકેય ઈલાજ ને મચક આપવા તૈયાર નહોતી.
        આખરે થાકીને પરિવાર ના સભ્યોએ પેટના રોગ મટાડનાર ,ખાસ  નિષ્ણાત ડોક્ટર ને બતાવવા નો નિણઁય કર્યો.વળી ભલામણો શરુ થઇ.ગૂંચવાઈ ,મૂંઝાઈને છેવટે જે ડોક્ટરના નામ નીચે આખી ABCD  માંથી .સૌથી વધારે અક્ષર હોય તેને બતાવવું ,એવું નક્કી થયું. એપોઇન્ટમેન્ટ લેતી વખતે જણાવ્યુકે  દર્દી ચાર માસથી પેટ પકડીને ચાલે છે.અરજન્ટ છે.ઠપકા સાથે ઉત્તર મળ્યો," આટલો સમય આવવા નો વિલંબ તમે કર્યો છે .દસ દિવસ બીજા પેટ પકડી બેસો."  ગોઝારા બીજા દસ દિવસ કાઢી સ્પેશ્યલાઈઝ ડોક્ટર ના દવાખાને ગયા .પચાસેક સમદુખીયા ને જોઈને ટાઢક તો વળી ,ત્યાં શરૂઆત વજન ઊંચાઈ માપવાથી થઇ.વિચાર આવ્યોકે પેટમાં 'ઊંચાઈની કેમ જરૂર પડતી હશે ! ?' દોઢેક કલાક પછી વારો આવ્યો .પેટને સ્પર્શ  કર્યા વગર જ હાથમાં પ્રિસ્ક્રિપશન પેપર લઇ ને બેઠા .સોનોગ્રાફી,એક્ષરે ,સીટીસ્કેન વગેરે કરાવવાનું અંદર લખ્યું .'બે દિવસ પછી આ બધા રિપોર્ટ લઈને આવજો '              મારાથી ન રહેવાયું ,પૂછ્યું ," તો પછી આજની ફી ફક્ત પ્રિસ્ક્રિપશન લખવાની જ હતી ને ? ડોકટરે ઘુરકિયાં નજરે જોયું .  ડોક્ટરે જ સૂચવેલી લેબોરેટરીમાં બધા ટેસ્ટ રિપોર્ટ કરાવીને ફરી ડોક્ટર દ્વારે .ફરી દોઢ કલાક ની પ્રતીક્ષા .વારો આવ્યો ડોકટરે રિપોર્ટ જોયા  ઉત્કંઠા થી હું  તલપાપડ હતો કે 'જાણે હમણાં જ અકસીર ઈલાજ બતાવશે ને મારો દુખાવો ગાયબ થઇ જશે '- ડોક્ટરની મુખમુદ્રા થોડી ગંભીર થઇ .મેં પ્રશ્નાર્થ નજરે જોયું તો કહે ," જુઓ ,આ રિપોર્ટ મુજબ તો કોઈ ખાસ નિદાન થતું નથી.એમ કરીએ કે એમ.આર.આઈ.કરાવી લઈએ .કદાચ ખબર પડે."
       એમનો આ કદાચ શબ્દ સાંભળી ને ઘડીભર તો થયું કે બહાર નીકળી ને એમની નેઈમ પ્લેટ માંથી બધી ડિગ્રીઓ ભૂંસી નાખું .શું કામ શિંગણા લગાડી ને આ સ્પેશિયાઝેશન  ના નામે  ગાંઠિયા થઈને ફરતા હશે ?  એના કરતા તો  ગામડાનો અમારો અભણ કાકુ વૈદ  શું ખોટો કે  ,બે ચમચી ફાકી કે દિવેલ દઈને  પળવાર માં પેટ મટાડી દે.
     દુઃખતે ,ભૂખે પેટ ઘેર પહોંચ્યો ત્યાં ત્રણ વાગી ગયા હતા ખાવાના તો હોશકોશ હતા નહિ . સવારના રહી ગયેલા પડતર કામો જોવા લાગ્યો ત્યાં તો ચાર વાગ્યા .ઘડીભર આંખ મીંચી -મારાથી ચીસ પડાઈ ગઈ. ઘરના સૌ દોડ્યા .મેં કહ્યું "આ ચીસ દુખાવાની નહિ ,પણ હરખની હતી."  મારુ મહિનાઓથો દુખતા પેટમાં તલ ભાર એ દુખાવો નહોતો ! હું આ ક્ષણ વ્યક્ત કરી શકવાની સ્થિતિમાં નહોતો.સૌના ચહેરા પર આશ્ચ્રર્ય ના પ્રશ્નાર્થ હતા.
       પાડોશ માંથી આવેલા આખાબોલા રમણલાલ થી બોલ્યા વગર ન રહેવાયું. " અમે તો પહેલે થી કહેતા હતા કે ટેવ સુધારો-ટેવ સુધારો .પડી ખબર - આ ઉંમરે રોજની પાંચ-સાત રોટલી સાથે પૂરું ભાણું જમો એનો વાંધો નહિ ,પછી સીધી ચાર કલાક ની ખેંચો ને એનો આ પ્રતાપ છે.જુઓ,આજે ખાવાએ ન મળ્યું ને નીંદર ન થઇ ને પેટ નો દુખાવો ગાયબ!
      અને મને લાધ્યું બ્રહ્મજ્ઞાન !!   ફુગ્ગો એ વધુ હવા ભરીએ તો ફાટે .તો સતત ચોવીસે કલાક જે  નાખો તે  પચાવે  તેવી બિચારી હોજરીની એ જરાય ચિંતા ન કરનારા આપણે કેટલા  નગુણા કહેવાઈએ .અધૂરામાં પૂરું આપણી અવળચંડી આદતો તો છોડવી નથી .પછી ઉદરેશ્વર { ઈશ્વર}   ઉદરાસુર { રાક્ષસ }   થાયતો શું કરે ?  ચાલો ,આજ થી ...... બંધ !  
         ખાસ નોંધ : ઉપરોક્ત સંપૂર્ણ ઘટના અતિશયોક્તિ વગરની સ્વાનુભવ સત્યઘટના છે. વાંચીને કોઈ પદાર્થપાઠ  લે તો નીચેના ફોન નંબર પર સંપર્ક કરવો ને અહીં નામ અને ફોન નંબર સાથે નોંધ લખવી . દિનેશ માંકડ -૯૪૨૭૯૬૦૯૭૯