સહયાત્રીઓ 4 – ગુરુઓ અને મિત્રો

 

                                              સહયાત્રીઓ 4 – ગુરુઓ અને મિત્રો

          યાત્રાનું વૈવિધ્ય તેના તીર્થસ્થાનોમાં તો હોય પણ સાથે સાથે સહયાત્રીઓની સંગત પણ એટલો જ ભાગ ભજવે.નિકટ પરિવાર ઉપરાંત અનાયાસે જોડાયેલા સહયાત્રીઓનું વિશેષ મહત્ત્વ હોય.એમાંય સહુના જીવનકાળમાં અનિવાર્ય રીતે આવતા ગુરુઓનો સંગાથ જીવન ભાથું બનતો હોય છે.પિતાશ્રીની સરકારી નોકરી અને તે બદલીને પાત્ર. એ વખતે વાહન વ્યવહાર સુવિધા તો સાવ અલ્પતમ એટલે જ્યાં તેમની નોકરી ત્યાં જ મુખ્ય ઘર.એટલે મને તો જીવનમાં અનેક અનેક ગુરુઓ મળ્યા છે.  મારાં પાંચમા વર્ષે અમે ભુજપુર ( તા.મુન્દ્રા ) હતા. શાળામાં નામ લખાવવા ગયા.મારા પ્રથમ ગુરુ તે શ્રી રસિકભાઈ ઓઝા.એમણે એકડો ઘૂંટાવ્યો. ( યોગાનુયોગ એકડો ઘૂંટાવનાર રસિકભાઈ, મારી શિક્ષકની પ્રથમ નોકરીનો-- લુડવા ( તા.માંડવી ) શાળાના આચાર્ય બની ત્યાં પણ નોકરીનો એકડો ઘૂંટાવનાર બન્યા). થોડા સમયમાં તાલુકા મથક મુન્દ્રા રહેવાનું થયું.અહીં મારે માટે ગુરુ સંદભૅ એક મોટી સમસ્યા સર્જાઈ.મનમાં ગ્રંથિ પેઠી.બહેનો પાસે ભણાય જ નહિ ! ત્રીજા ધોરણમાં ઇન્દિરાબહેન આવ્યા.પણ વર્ગમાં બેસે એ બીજા .છેવટે મોટાભાઈ અરુણભાઈના આગળના ધોરણમાં ગંગારામસાહેબના વર્ગમાં બેસવાનું ને જાતે જ તૈયારી કરવાની.તેવું નક્કી થયું. ઘરમાં સંગીતના પ્રાથમિક શોખને લીધે કે પછી અન્ય કારણસર મહંમદ શરીફ ઝેરીયા સાહેબ સાથમાં આવ્યા.ખૂટતું કરતુ કરાવવા એ ઘેર પણ આવે ! એટલે સુધી કે વિજ્ઞાપનવાળા મહાકાય બજાણિયા રસ્તા પરથી નીકળે ને મને ડર લાગે તો શાળા જવા માટે ,મને રોજ ઘેર લેવા આવે.

            ભુજ વાણીયાવાડની પ્રાથમિક શાળામાં બે તબક્કે ભણવાનું થયું.ભૂજંગીલાલભાઈ હાથી અને હસન જમાદાર સાહેબ આચાર્ય.અશ્વિનભાઈ મહેતા,અવિનાશ મહેતા,મહાશંકરભાઈ હાથી ,યજ્ઞેશ્વરીબેન,પ્રફુલ્લભાઈ વૈષ્ણવ,વસંતબેન ( જે મારી સાથે બી.એડ કરવા સહ વિદ્યાર્થી બન્યા !) .ઉષાબેન.,અબ્દુલ ગની સાહેબનો હું પ્રિય વિદ્યાર્થી રહ્યો.અઠવાડિક પરીક્ષામાં મારા ક્યાંય ઓછા ગુણ આવે તો એમને જરાય ન ગમે . વચ્ચે ધોરણ પાચમાં માનકુવા મુ.ધનસુખભાઇ હતા ત્યાં ભણવા જવું પડ્યું.જુવાનસિંહ જાડેજા અને જયંતીભાઈ ચૌહાણ જેવા શિક્ષકો મળ્યા. સાવ થોડો સમય જેમાં ભણવાનું થયું તે માંડવીની નવાપુરાની દરબારી શાળામાં આચાર્ય મોહનલાલભાઈ વોરા ખુબ પ્રેમાળ હતા.વચ્ચે કોઈ સાવ થોડો અંજાર ટીમ્બી કોઠા શાળા અને રાપર પ્રાથમિક શાળામાં ભણવાનું થયું.રાપરમાં આચાર્ય છગનભાઇ ચૌહાણ હસમુખા અને સરળ પ્રકૃત્તિના બરોબર યાદ છે..

         એકલું આઠમું ધોરણ તો ત્રણ શાળાઓમાં.ઓલ્ફ્રેડ ભુજમાં પણ ખુબ ટૂંકાગાળામાં શિક્ષકો જ યાદ નથી.નળિયા ( અબડાસા ) માં પૂજ્ય પાંડુરંગ શાસ્ત્રીજીના સ્વાધ્યાયની પ્રયોગ સમી વીરજી લધા હાઈસ્કૂલ .શિક્ષકોને સાહેબ નહિ પણ ભાઈ કહી બોલાવવાના.વસંતભાઈ વર્ગ શિક્ષક ( જે વર્ષો પછી ભાવનિર્ઝર અમદાવાદમાં નિયમિત મળે ) ,ભીમજીભાઈ કારિયા ,લલિતભાઈ ,પરમાનંદભાઈ સુકંદરાજભાઈ દેવજીભાઈ અને આચાર્ય તરીકે કાંતિભાઈ પંડ્યા ( એ પણ ભાવનિર્ઝર મળતા) હવે માંડવી કચ્છની ગોકુલદાસ તેજપાલ હાઈસ્કૂલ .માનભાઈ ( પદ્મકાન્ત ભાઈ ) વૈષ્ણવ વર્ગશિક્ષક ,જગન્નાથભાઈ જોશી ચમનભાઈ સોની,વ્રજલાલભાઇ શાહ ,લક્ષ્મીશંકરભાઈ મોથારાઈ ,પઠાણવાળા ,બચુભાઈ ધોળકિયા ત્રિભુવનભાઈ વૈષ્ણવ ,મગનભાઈ ભટ્ટ , ઇન્દ્રવદનભાઈ. અંતાણી ( જે ફરીને બી.એડ.માં અધ્યાપક બની ,મારા માટે નવાં ગણિતને અંગત સમય આપી  સુપરિચિત કરાવનારા બની રહ્યા.) આચાર્ય તરીકે ભોગેન્દ્રરાય ભાઈ વૈદ્ય ખુબ પ્રેમાળ હતા,

           દસમા ધોરણમાં મન થયું એટલે જ્યાં મોટાભાઈ મુ.ધનસુખભાઇ હતા ત્યાં ગોધરા ( તા.માંડવી કચ્છ ) ની ભાણજી  કેશવજી વિદ્યાલયમાં.અહીં  નાનું  ગામ એટલે  સતત સંપર્કને  આત્મીયતા વધારે.ચૈતન્યભાઈ વૈદ્યએ ગણિતનો પાયો પાક્કો કરી આપ્યો ઉપરાંત મારા ગુજરાતી ભાષા શુદ્ધિ માટેની અને લેખન સુઝને વિકસાવવામાં ખુબ મોટું યોગદાન આપ્યું.દિનકરભાઇ ઓઝા,રાજેન્દ્રભાઇ માંકડ ,રેવાબેન શાહ ,ભાગ્યવંતીબેન શાહ સોમાભાઈ પટેલ અને આચાર્ય તરીકે ડોલરભાઈ અંતાણી રહ્યા.અગિયારમું ધોરણ ( જૂની SSC ) માં શાળા માં પ્રથમ આવ્યો.         

           હવે માંડવીની શૂરજી વલ્લભદાસ કોલેજ .પ્રો.ગઢીયા સાહેબ લોકગીત ગાતા જાય ને એકાઉન્ટન્સી શીખવતા જાય .પ્રો.મોતા સાહેબએ અર્થશાસ્ત્રને સૌથી સરળ વિષય બનાવી નાખ્યો.પ્રો.ચુડાસમા સાહેબ,પ્રો.એસ.કે ઠક્કર ,પ્રો.મારવાણીયા સાહેબ પ્રો ગજેન્દ્ર સાહેબ,પ્રો.નાનાલાલ દવે સાહેબ અને વ્યાયામમાં પ્રો.કાંતિલાલ શનિષ્ચરા સાહેબ . આચાર્ય તરીકે પ્રિ.તનમણિશંકર શુક્લ તો ભારે ઉગ્ર જ રહેતા.બી.એડ.કરવા મુન્દ્રાની એસ.ડી.કોલેજ માં..અહીં વિદ્યાર્થી શિક્ષકનું અંતર ખુબ ઓછું રહે. ઇન્દ્રવદનભાઈ અંતાણી ( ધો.નવમાં મારા જ ગણિત શિક્ષક ) અહીં ફરી મળ્યા.નવા ગણિતની નવી સંકલ્પનાઓ તેમણે શીખવી.પરશુરામભાઇ ભટ્ટ ,પ્રો.બળવંતભાઈ ત્રિવેદી,પ્રો.સુમનભાઈ વૈદ્ય ,પ્રો.શુંશીલભાઈ પંડ્યા ,પ્રો.રણછોડભાઈ પટેલ અને સરળ પ્રકૃત્તિના આચાર્ય પ્રો.વી.આર. ઠક્કર રહ્યા.

          બીજા બધાના અનુભવોની ખબર નથી પણ જીવન યાત્રામાં ગુરુઓ ઘડતરમાં પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ મોટો ફાળો હોય જ છે.અહીં તેમનું સ્મરણ કરીને ઋણ અદા કર્યાનો થોડો આનંદ જરૂર થાય.

              સહુના જીવનમાં મિત્રોની ભૂમિકા અજબની હોય છે.પરિવાર પછી જો કોઈ નિકટ હોય તે મિત્રો જ હોય.મિત્રોની પસંદગીના કેટલાંય ધોરણો હોય.તો ક્યારેક આપોઆપ બની જાય છે.મારુ સ્થળાંતર વધુ હોઈ મિત્રો મળ્યા ઘણા પણ કાયમી અને પાક્કા બહુ ઓછા.છતાં મિત્ર તે મિત્ર જ.પહેલાં,બીજા ધોરણમાં મંગુ ( ગઢવી -પાડોસી) ભુજપુરમાં પહેલો મિત્ર .મુન્દ્રા મિત્રો સ્મરણ ઓછું છે.

          વાણીયાવાડ શાળામાં અનેક મિત્રો.મળ્યા.શશીકાંત કંસારા ,પ્રવીણ શાહ કિશોરભાઈ દવે, દિનેશભાઇ ધોળકિયા ,મુકુલભાઈ ધોળકિયા સર્વદમનભાઈ વોરા, કિરણભાઈ છાયા ( યોગાનુયૉગ 60 વર્ષ પછી એ બંને મિત્રો બોપલ-અમદાવાદમાં ભેગા થયા છીએ) ભરત બુદ્ધભટ્ટી ,કૈલાસભાઈ અંજારિયા,ગિરિનભાઈ શુક્લ ,અનુપમભાઇ શુક્લ,અતુલભાઈ શુક્લ સુભાષ ( ભુજમાં બંગડીની દુકાનના જાણીતા ) ,દિનેશ ( દુગ્ધાલય વાળા ),અશોક ખટાઉ ( ખટાઉ સ્ટોર ) જેવા અનેક નામો સ્મરણે છે.

          રાપરમાં કનૈયો એક ખુબ સારો મિત્ર મળેલો.( જે પછી કોઈ મોટા દરવાજો પડવાથી દબાઈને વિદાય લઇ ગયો તેવા સમાચાર મળેલા ). જે હજુ સુધી પાક્કા ભાઈબંધમાં ગણાય તેવા અનિરુદ્ધભાઈ છાયા પણ રાપરથી મિત્ર બન્યા છે. ત્રિવિધ શાળા વાળા આઠમાં ધોરણના મિત્રો સ્મરણે નથી.હુશેની લાકડાવાળા અને હિમાંશુ ભટ્ટ જી.ટી.ના  મિત્ર ખરા.

            ગોધરા કચ્છના દસમાં અને અગિયારમું ધોરણ ખુબ ઘણા આત્મીય મિત્રો મળ્યા. એટલા બધા મળ્યા કે કોઈ નામ કદાચ ભુલાઈ પણ જાય! અરુણભાઈ ગાવન્ડે .કાંતિભાઈ ગૉસર,પોપટભાઈ છેડા,અર્જુનભાઈ ગઢવી ,ભવાનજીભાઈ વીરા,શામજીભાઈ ,નરસંગરભાઈ ,મુરૂભા ,લક્ષ્મીશંકર,જ્ઞાનચંદભાઈ મારુ ,અરવિંદભાઈ જોશી હરજીભાઇ વિગોરા,વગેરે.,મુલચંદ ભાઈ ગાલા .તો એવા અંગત કે શાળા છૂટ્યા પછી પણ અમે તો ભેગા જ  ભેગા.અમારા સહુના સદનસીબે આજે પચાસ વર્ષ પછી પણ અમારું B.K.BHEDA 1970 વોટ્સએપ ગ્રુપ છે ને રોજ મળીએ છીએ.અનુકૂળતા થાય તો કોઈ કોઈ વખત રૂબરૂ મળવાનું પણ ગોઠવાય 26 જાન્યુઆરી 2018 ( કે 19) ના ભાઈ અરુણ ગાવન્ડેના સૈનિકો માટેના  યોગદાન માટે યોજાયેલા રેતચિત્રોના પ્રદર્શન વખતે ભુજ ખાતે ખુબ ઘણા ભેગા થયેલા.2022 માં તિથલ મુકામે સહુ મળ્યા પણ હું જઈ શક્યો નહોતો.

         કોલેજકાળ દરમિયાન પ્રાથમિક શિક્ષકની નોકરી શરુ થઇ.એટલે હવે સંબધોનું મિત્ર વર્તુળ વધ્યું. રજની ત્રિવેદી અને જયંતીભાઈ શાહ ખાસ મિત્રો રહ્યા.વાણિયાવાડ શાળાનો મિત્ર હરેશ જોબનપુત્રા મસ્કા પ્રાથમિક શાળામાં સાથે શિક્ષક તરીકે જોડાયો.( એ હવે નથી રહ્યો.) લેખન સાહિત્યનો શોખ હોવાને લીધે થોડા છુટાછવાયા મિત્રો વધતા ચાલ્યા.જ્ઞાતિગંગાના વહેણમાં પણ સમ વિચારી મિત્રો પણ મળતા રહ્યા.બી,એડ.નો ગાળો થોડા વધારે વર્તુળવાળો રહ્યો.જુના મિત્રો અનિરુદ્ધભાઈ છાયા અને કિશોરભાઈ દવે પણ અહીં ફરી જોડાયા.તો ચંદ્રકાન્તભાઈ પરમાર ,વિજયભાઈ માણેક સાથે મળીને અમારી તોફાની ચોકડી થોડી પ્રચલિત બની હતી.પ્રફુલબભાઇ પંડ્યા,ચમનભાઈ કંસારા રુદ્રેશભાઈ પાઠક ,કિશોરભાઈ ઠક્કર ભરતભાઈ અંજારિયા ,ભરતભાઈ અધિકારી વગેરે પણ સ્મરણીય છે. જુના શેરી મિત્ર અવિનાશભાઈ હાથી જોડાયા અને કોલેજમાં હાથી-માંકડની જોડી સહુનું ધ્યાન ખેંચતી.

           બી.એડ. પૂર્ણ થતાં જી.ટી.હાઈસ્કૂલ અને પછી ખીમજી રામદાસ ઉચ્ચતર માધ્યમિકમાં જોડાવાનું થયું.એટલે નવા સહ કર્મયોગી મિત્રો મળ્યા.અયુબભાઇ મિસ્ત્રી,રોહિતભાઈ વોરા ,રણછોડભાઈ પટેલ જયેશભાઇ ત્રિવેદી,વસંતભાઈ પટેલ રવીલાલભાઈ  ભેદા મળ્યા.હું અને અયુબભાઇ તો જી.ટી.હાઈસ્કૂલની સેવાથી ભેગા હતા. સ્વાધ્યાય વિચારો મળ્યા.એટલે અહીં તો મિત્ર કરતાં દૈવી ભાઈઓ વિશેષ મળે.

           1997 થી અમદાવાદ આવ્યા પછી અહીં પણ સ્વાધ્યાય પરિવાર અને સહ કર્મયોગી મિત્રો મળ્યા. માત્ર માંડવીના પૈતૃક સરનામાથી મિત્ર બનીને મને અમદાવાદ સુધી લાવનાર મિત્ર મહેશભાઈ ત્રિવેદી ( હવે નથી રહ્યા.) કદી ભુલાય નહિ. .શાળા ટ્રસ્ટીઓ પ્રેમજીભાઈ ,દીપકભાઈ અને સૌરભભાઈ પટેલ ટ્રસ્ટી કરતાં મિત્રો વધારે રહયા.

           જીવન યાત્રામાં તો અનેક અનેક વટેમાર્ગુઓ મળે અને છુટા પડતા જાય એટલે જેની સાથે નિકટતા એ મિત્ર .પણ આ પાતળી ભેદરેખા ઘણીવાર ભુલાવે પણ ખરી એટલે કોઈ નામ વિસ્મરિણય પણ હોય. ઓછા કે વધુ સબંધોવાળા  છતાં મિત્રોથી -સહયાત્રીઓથી યાત્રા સરળ,સુગમ અને આનંદદાયક જરૂર બને જ એ હકીકત છે .

દિનેશ લ.માંકડ                                            

ચલિત દુરભાષ 9427960979

અન્ય લેખ વાંચવા માટે બ્લોગ પર ક્લિક કરો mankaddinesh.blogspot.com